یکی از اصولی که خداوند متعال برای اخلاقی اجتماعی مسلمین پیش بینی کرده است «اصل احترام به پیروان ادیان» است. خداوند متعال به عنوان یک دستور به پیامبر اکرم(ص) و همچنین عموم مسلمین می فرماید:
« قُلْ يا أَهْلَ الْكِتابِ تَعالَوْا إِلى كَلِمَةٍ سَواءٍ بَيْنَنا وَ بَيْنَكُمْ أَلاَّ نَعْبُدَ إِلاَّ اللَّهَ وَ لا نُشْرِكَ بِهِ شَيْئاً وَ لا يَتَّخِذَ بَعْضُنا بَعْضاً أَرْباباً مِنْ دُونِ اللَّه...؛[1] بگو: اى اهل كتاب! بياييد به سوى سخنى كه ميان ما و شما يكسان است [و همه كتابهاى آسمانى و پيامبران آن را ابلاغ كردند] كه: جز خداى يگانه را نپرستيم، و چيزى را شريك او قرار ندهيم، و بعضى از ما بعضى را اربابانى به جاى خدا نگيرد.»
از این آیه استفاده می شود که مراد خداوند این است که پیروان ادیان توحیدی با وحدت و احترام متقابل در کنار یکدیگر زیستی مسالمت آمیز را رقم زنند.
در آیه دیگر نیز برای اینکه زمینه توهین به پیروان ادیان توحیدی غیر از اسلام را نیز از بین ببرد می‌فرماید:
« إِنَّ الَّذينَ آمَنُوا وَ الَّذينَ هادُوا وَ النَّصارى وَ الصَّابِئينَ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ عَمِلَ صالِحاً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُون؛[2] مسلماً كسانى كه [به ظاهر] ايمان آوردند، و يهودىها و نصرانىها و صابئىها هر كدامشان [از روى حقيقت] به خدا و روز قيامت ايمان آورند و كار شايسته انجام دهند، براى آنان نزد پروردگارشان پاداشى شايسته و مناسب است، و نه بيمى بر آنان است و نه اندوهگين شوند.»
این آیه بیانگر این مطلب است که یهودیان و نصرانیان و صائبیان زمینه ایمان به دین کامل یعنی اسلام را دارند. از همین روی نباید با توهین و سخنان نسنجیده آنان را از اسلام دور کرد.
رعایت ادب و دوری از توهین و دشنام در نظر خداوند متعال چنان مهم است که حتی نسبت به خدایان دروغین و بت ها نیز اجازه ی توهین و ناسزا گفتن را نمی دهد. خداوند متعال در این باره می فرماید:
« وَ لا تَسُبُّوا الَّذينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَيَسُبُّوا اللَّهَ عَدْواً بِغَيْرِ عِلْم...؛[3] و معبودانى را كه كافران به جاى خدا مىپرستند، دشنام ندهيد، كه آنان هم از روى دشمنى و نادانى خدا را دشنام خواهند داد.»
در این آیه شریفه خداوند به علت ممنوعیت فحش و ناسزا حتی به خدایان دروغین نیز اشاره می کند و آن را واکنش متقابل و البته غلط پیروان آنها یعنی دشنام به خدای یگانه می داند.
در نظام حقوقی ایران نیز بر اساس اصل 13 قانون اساسی«ايرانيان زرتشتي، كليمي و مسيحي تنها اقليتهاي ديني‌شناخته مي‌شوند كه در حدود قانون در انجام مراسم ديني خودآزادند و در احوال شخصيه و تعليمات ديني برطبق آيين خود عمل‌مي‌كنند.»
طبق اصل 14نیز «به حكم آيه شريه «لا ينهاكم الله عن الذين لم يقاتلوكم في الدين و لم يخرجوكم من دياركم ان تبروهم و تقسطوا اليهم ان الله يحب المقسطينَ» دولت جمهوري اسلامي ايران و مسلمانان‌موظفند نسبت به افراد غيرمسلمان با اخلاق حسنه و قسط و عدل‌اسلامي عمل نمايند و حقوق انساني آنان را رعايت كنند، اين اصل‌در حق كساني اعتبار دارد كه برضد اسلام و جمهوري اسلامي ايران‌توطئه و اقدام نكنند.»
در نظام حقوقی «کامن لا» نیز که بسیار متاثر از حقوق کلیسایی است و هم اکنون برخی از کشورهای غربی از جمله آمریکا و انگلستان از این نظام تبعیت نسبی دارند، از دیر باز توهین به مقدسات را با عنوان "Blasphemy" جرم تلقی کرده اند. بر اساس تعریفی که حقوقدانان غربی ارائه کرده اند، واژه "apostasy" (ارتداد) شامل هر گونه انکار حقانیت مسیحیت، کتب مقدس و یا انکار وجود خداوند می شود و اینها جرم محسوب می شوند.[4]
بنابراین باید توجه داشت توهین به مقدسات ادیان توحیدی هم از منظر فقهی ممنوع و حرام است و هم از منظر حقوقی این کار ممنوع است. متاسفانه کم و بیش در فضای مجازی شاهد توهین ها و بیان سخنان نسنجیده نسبت به پیروان سایر ادیان توحیدی هستیم. باید توجه داشت که یک مسلمان متعهد هرگز نباید نسبت به پیروان سایر ادیان توحیدی و حتی به تعبیر آیه 108 سوره نحل در مورد مشرکین، از الفاظ زشت و ناپسند استفاده نماید. این کار باعث حفظ شخصیت مسلمین و جذب حداکثری سایر پیروان ادیان به دین مهربانی و مهروزی یعنی اسلام عزیز می شود.
[1] - آل عمران:64
[2] - بقره: 62
[3] - انعام:108
[4] - ر.ک: هاشمی، 1384، ص25.