چکیده
در منابع ديني، به ويژه نهج‌البلاغه هر جا سخن از استفاده و برخورداري از مواهب طبيعي است، به دنبال آن روش صحيح برخورد با زيست‌بوم‌ها و ميزان و حد و مرز و چگونگي استفاده از آنها بيان شده است. حضرت علي(ع) در نهج‌البلاغه، پديده‌هاي طبيعي را به لحاظ داشتن ويژگي‌هايي همچون زيبايي و خدمت‌رساني به انسان، داراي ارزش مي‌داند و آنها را وسيله‌اي براي تأمل و تفكر انسان براي پي بردن به قدرت و عظمت و دانايي خالق هستي مي‌داند. از اين‌روي، بر رعايت رفتار عادلانه و توجه و اهتمام به زيست‌بوم‌ها به طور ويژه تأكيد مي‌كند و راه‌كارهاي عيني استفادة درست از موهبت‌هاي الهي را پيش‌روي انسان‌هاي عادي قرار مي‌دهند. علي(ع)، در نهج‌البلاغه به تنظيم رفتار كارگزارنش، در بهره‌برداري از حيوانات به گونه‌اي دقيق و قابل توجه پرداخته است. حضرت، سِيري و راحتي گوساله و نوزاد را معيار و ميزان بهره‌برداري از شير ماده گاو مي‌داند و سواري بر چارپايان را تا حدّي مجاز مي‌داند كه مركب، خسته و رنجور نشود. اقليم‌هاي هفت‌گانه را در مقابل سلب پوست جوي به ناحقّ از دهان مورچه، جايز نمي‌داند. پرندگان را نشانه‌ها و دلايل شگفت‌انگيز جهان آفرينش و قدرت لايتناهي خالق هستي مي‌داند و انسان را به تدبّر و تامّل در خلقت آنها، تشويق، توصيه و امر مي‌كند. به اعتقاد نگارنده، منشأ اشتباه‌هاي مدافعان اخلاق زيست‌محيطي در انتساب تخريب محيط زيست به آموزه‌هاي آسماني و اديان الهي، به اين نكته برمي‌گردد كه انسان، حيوان يا گياهان را محور اخلاق مي‌دانند؛ در حالي‌كه بر اساس آموزه‌هاي ديني، اخلاق زيست‌محيطي، اخلاقي خدامحور مي‌باشد. در اين ديدگاه، استفاده از پديده‌هاي طبيعي بر اساس نياز و ضرورت، جايز و استفاده نابجا و بي‌حدّ‌و‌حصر ممنوع شده است.[1]
[1] - رضایی، پروانه، نگاهی به حقوق حیوانات در اخلاق محیط زیست اسلام از منظر نهج‌البلاغه،سال اول، شماره سوم، تابستان 1389، ص 145 ـ 158.