امام علی (ع) ظلم را به سه دسته تقسیم میکند و میفرماید:
« الا و ان الظلم ثلاثه: فظلم لايغفر و ظلم لايترک و ظلم مغفور لايطلب، فاما الظلم الذي لايغفر فالشرک بالله، قال الله سبحانه: «ان الله لايغفر ان يشرک به» و اما الظلم الذي يغفر فظلم العبد نفسه عند بعض الهنات و اما الظلم الذي لايترک فظلم العباد بعضهم بعضا، القصاص هناک شديد، ليس هو جرحا بالمدي و لا ضربا بالسياط، و لکنه ما يستصغر ذلک معه...؛[1] آگاه باشيد که ظلم بر سه نوع است: ظلمي که آمرزيده نميشود و ظلمي که بازخواست ميشود و ظلمي که آمرزيده شده و بازخواست ندارد. و اما ظلمي که آمرزيده نميشود، شرک به پروردگار است. چنانکه حق تعالي ميفرمايد:«همانا خداي کسي را که به او شرک ورزد،نميآمرزد». و اما ظلمي که آمرزيده ميشود،ظلم بنده است نسبت به خويشتن، به هنگام انجام گناهان صغيره. و نيز ظلمي که بازخواست ميشود، ظلم بندهاي نسبت به بندهي ديگر است. قصاص و تلافي- چنين ظلمي- در آخرت سخت و دشوار ميباشد و قصاص اخروي به وسيله زخم کاردها و ضربت تازيانهها نيست. قصاص در آخرت چنانست که زخم و تازيانه در برابر آن بسي کوچک شمرده ميشود».
يکي از آلودگيهاي خطرناک جوامع انسانی آلودگی به ستم است. اين آلودگي چنان دامنگير آحاد انساني است که اندک افرادي را ميتوان يافت که به ستم آلوده نباشند. چرا که حاکميت و قدرت نفس اماره در وجود انسان به اندازهاي است که سرانجام آدمي را گرفتار آلودگي ظلم خواهد کرد. و اين واقعيت تلخ را در اندک دقت و نگرشي به اقسام ظلم ميتوان دريافت؛ چه آن که به بيان امام(ع) دامنهي ظلم وسيع است و در منطق دين، ظلم تنها ستم قدرتمند بر ضعيف نميباشد، بلکه به بيان قرآن «شرک، خود ظلم بزرگي است». بنابراين ظلم مفهوم عامي دارد و هر عقيده باطل و کار زشتي را شامل ميشود. و آدمي در گذراي عمر سرانجام دچار فاجعهي ستم خواهد شد، مگر آنها که در نهايت دقت و مراقبت، تقواي خدا را پاس ميدارند و همواره خويش را در محضر خداي عليم و بصير مشاهده ميکنند و به حرمت حضور در برابر حق تعالي از ارتکاب به ستم باز ميایستند.
هرچند که ظلم در مورد هر کسي که باشد قبيح و زشت است و ليکن همه جا و نسبت به هر کسي يکسان نيست.گاهي ظلم و تعدي، بسيار قبيح و ناپسند است و زشتي و زنندگي آن به نهايت رسيده و وجدانهاي بيدار از آن متنفر و بيزارند. مانند جایي که انسان ناتواني مورد ظلم و احجاف قرار بگيرد. ظلم به کسيکه نميتواند از خود دفاع کند و قدرت احقاق حق خود را ندارد.
امیرالمومنین در یکی از سخنان خود ظلم به ضعیف و ناتوان را از زشت ترین نوع ظلم ها می داند.« ظلم الضعيف و افحش الظلم».[2]
[1] - نهج البلاغه، خطبه 176.
[2] - نهج البلاغه، نامة 31.