ظلم ستیزی و عدالت طلبی - انواع ظلم

فهرست مطلب

امام علی (ع) ظلم را به سه دسته تقسیم می‌کند و می‌فرماید:

     « الا و ان الظلم ثلاثه: فظلم لايغفر و ظلم لايترک و ظلم مغفور لايطلب، فاما الظلم الذي لايغفر فالشرک بالله، قال الله سبحانه: «ان الله لايغفر ان يشرک به» و اما الظلم الذي يغفر فظلم العبد نفسه عند بعض الهنات و اما الظلم الذي لايترک فظلم العباد بعضهم بعضا، القصاص هناک شديد، ليس هو جرحا بالمدي و لا ضربا بالسياط، و لکنه ما يستصغر ذلک معه...؛[1] آگاه باشيد که ظلم بر سه نوع است: ظلمي که آمرزيده نمي‏شود و ظلمي که بازخواست مي‏شود و ظلمي که آمرزيده شده و بازخواست ندارد. و اما ظلمي که آمرزيده نمي‏شود، شرک به پروردگار است. چنانکه حق تعالي مي‏فرمايد:«همانا خداي کسي را که به او شرک ورزد،نمي‏آمرزد». و اما ظلمي که آمرزيده مي‏شود،ظلم بنده است نسبت به خويشتن، به هنگام انجام گناهان صغيره. و نيز ظلمي که بازخواست مي‏شود، ظلم بنده‏اي نسبت به بنده‏ي ديگر است. قصاص و تلافي- چنين ظلمي- در آخرت سخت و دشوار مي‏باشد و قصاص اخروي به وسيله زخم کاردها و ضربت تازيانه‏ها نيست. قصاص در آخرت چنانست که زخم و تازيانه در برابر آن بسي کوچک شمرده مي‏شود».

يکي از آلودگي‌هاي خطرناک جوامع انسانی آلودگی به ستم است. اين آلودگي چنان دامنگير آحاد انساني است که اندک افرادي را مي‏توان يافت که به ستم آلوده نباشند. چرا که حاکميت و قدرت نفس اماره در وجود انسان به اندازه‏اي‌ است که سرانجام آدمي را گرفتار آلودگي ظلم خواهد کرد. و اين واقعيت تلخ را در اندک دقت و نگرشي به اقسام ظلم مي‏توان دريافت؛ چه آن که به بيان امام(ع) دامنه‏ي ظلم وسيع است و در منطق دين، ظلم تنها ستم قدرتمند بر ضعيف نمي‏باشد، بلکه به بيان قرآن «شرک، خود ظلم بزرگي است». بنابراين ظلم مفهوم عامي دارد و هر عقيده باطل و کار زشتي را شامل مي‏شود. و آدمي در گذراي عمر سرانجام دچار فاجعه‏ي ستم خواهد شد، مگر آنها که در نهايت دقت و مراقبت، تقواي خدا را پاس مي‏دارند و همواره خويش را در محضر خداي عليم و بصير مشاهده مي‏کنند و به حرمت حضور در برابر حق تعالي از ارتکاب به ستم باز مي‏ایستند.

هرچند که ظلم در مورد هر کسي که باشد قبيح و زشت است و ليکن همه جا و نسبت به هر کسي يکسان نيست.گاهي ظلم و تعدي، بسيار قبيح و ناپسند است و زشتي و زنندگي آن به نهايت رسيده و وجدان‌هاي بيدار از آن متنفر و بيزارند. مانند جایي که انسان ناتواني مورد ظلم و احجاف قرار بگيرد. ظلم به کسي‌که نمي‏تواند از خود دفاع کند و قدرت احقاق حق خود را ندارد.

امیرالمومنین در یکی از سخنان خود ظلم به ضعیف و ناتوان را از زشت ترین نوع ظلم ها می داند.« ظلم الضعيف و افحش الظلم».[2]

 

[1] - نهج البلاغه، خطبه 176.

[2] - نهج البلاغه، نامة 31.