عدالت يعني مساوات، چون از ریشه‏ي عدل است و عدل يعني برابري. در قرآن هم اين ماده در بعضي جاها معناي برابري مي‏دهد: «کفار غير خدا را با خدا برابر مي‏کنند و مساوي قرار مي‏دهند». [1]حال مقصود از مساوات چيست؟

شهید مطهری در تعریف مساوات می‌نویسد:

«مفهوم مساوات اين است که استحقاق‏هاي طبيعي و واقعي در نظر گرفته شود و به هر کس مطابق آنچه به حسب کار و استعداد لياقت دارد، داده شود. اگر مساوات را به معناي برابري افراد در پاداش‏ها و نعمت‏ها و موهبت‏هاي اجتماعي بگيريم اين اولا شدني نيست، ثانيا ظلم و تجاوز است و موجب خرابي اجتماع مي‏شود، چرا که افراد داراي قواي جسماني و عقلاني برابري نيستند و با يکديگر تفاوت دارند. بلکه منظور اين است که قانون، افراد را به يک چشم نگاه کند، ميان آنها تبعيض قايل نشود و رعايت استحقاق را بکند.»[2]

آن عدالت و مساواتي که مورد نظر اسلام و اميرالمومنين(ع) مي‏باشد همان است که پيغمبر گرامي(ص) و اوصياي بزرگوارش حد خدا را درباره‏ي جگرگوشه‏هاي خود بي‏درنگ اجرا مي‏کردند. مساوات همان است که علي(ع) نسبت به قاتل خيانتکارش سفارش مي‏فرمود که بيش از يک ضربت بر او نزنيد و مثله‏اش نکنيد[3] و متعرض همفکران مسلکي و حزبي او نشويد[4] و خون مردم را به اتهام سوءظن نريزيد.

اين اساس مساواتي است که بشر ستم‏ديده، تشنه‏ي آن است. [5]

عدالت يکي از مسائلي است که به وسيله اسلام حيات و زندگي را از سرگرفت و ارزش فوق العاده يافت. اسلام به عدالت، تنها توصيه نکرد و يا تنها به اجراء آن قناعت نکرد بلکه عمده اين است که ارزش آن را بالا برد.

در بيان معناي ظلم بايد یادآورشد که در اصطلاح قرآن و نهج‏البلاغه، ظلم تنها به تجاوز فرد يا گروهي به حقوق فرد يا گروه ديگر اختصاص ندارد، بلکه شامل ظلم فرد به نفس خود نيز مي‏شود. هر فسق و فجور، گناه و هر خروج از مسير درست انسانيت، ظلم است.[6]  بنابراين ظلم در حقيقت مفهوم اعمي دارد که هم شامل ظلم به غير مي‏گردد و هم شامل معصيت و کارهاي ضد اخلاقي.

[1] - انعام 1.

[2] - اسلام و مقتضیات زمان ص231.

[3] - نهج البلاغه نامه 47.

[4] - نهج البلاغه فیض الاسلام خطبه 60.

[5] - تنبیه الامه و ... علامه نائینی ص72.

[6] - ترجمه وتفسیر نهج البلاغه، محمد تقی جعفری، ج5، ص169.