فراورده های کشاورزی و گیاهی:

   آیه 53 سوره طه، پدید آمدن انواع مختلف گیاه بوسیله باران را بیان کرده است و معرفی بیشتر خدا برای فرعون از زبان حضرت موسی می باشد.

«الَّذي جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ مَهْداً وَ سَلَکَ لَکُمْ فيها سُبُلاً وَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَخْرَجْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْ نَباتٍ شَتَّي »

همان كه زمين را براى شما گهواره اى كرد و برايتان در آن راهها كشيد و از آسمان آبى فرود آورد و با آن انواع مختلف گياه پديد آورديم.»

   علامه می گوید: پس خداى سبحان آدميان را چون كودكى كه در گهواره اش مى گذارند و براى زندگى دنيا پرورشش مى دهند، در گهواره زمين قرار داد تا او را براى زندگى شريف تر به نام آخرت تربيت كند و نيز براى انسان در روى زمين راه ها و جاده هايى قرار داد تا از اين جاده ها منتقل شود به اينكه بين او و هدفش هدفی خلق شده و عبارت است از تقرب به خداى تعالى و دخول در رسیدن كرامت، راهى است كه بايد آن را بپيمايد. همانطور كه براى رسيدن به مقاصد دنيا بايد راهها و جاده هايى طى كند و نيز خداوند از آسمان آبى كه همان آب باران ها باشد، نازل كرد و آب هاى چشمه ها، نهرها و درياها را جارى ساخت و به وسيله آن ازواج يعنى انواع و اصناف گياهان نزديك به هم را رويانيد و شما را به طريقه خوردن آن راهنمايى نمود كه در همه اينها آيات و معجزاتى است كه هر صاحب خردى را به سوى هدايت او و ربوبيتش راهنمايى مى كند. مراد از ازواج بودن نباتات انواع و اصناف داشتن آن است، انواع و اصناف نزديك به هم. همانطور كه مفسرين آن را چنين تفسير كرده اند يا مراد از آن حقيقت معناى زوجيت است كه دلالت كند بر اينكه نر و مادگى ميان گياهان نيز هست. همچنانكه علم روز نيز همين را مى گويد. در حقيقت قرآن كريم در چندين قرن قبل از پيدايش علوم امروز از اين حقيقت خبر داده است وجه آن اين است كه مى خواهد به بديع بودن اين صنع عجيب و صور گوناگون و ازواج مختلفه آن اشاره كند كه هر كدام براى خود يك نوع حيات دارد. در حالى كه همه از يك آب ارتزاق مى كنند و معلوم است كه صنع عظيم جز از صانعى عظيم سر نمی زند.[1]

   از آنجا که بخشى از سخن حضرت موسى(علیه السلام) پیرامون مسأله توحید و خدا شناسائى بود، قرآن در اینجا فصل دیگرى در همین زمینه بیان مى دارد: همان خداوندى که زمین را براى شما مهد آسایش قرار داد، راه هائى در آن ایجاد کرد و از آسمان آبى فرستاد. «ما به وسیله این آب، انواع گوناگون از گیاهان مختلف را از خاک تیره برآوردیم». این آیه به چهار بخش از نعمت هاى بزرگ خدا اشاره کرده است:

1 ـ زمین که مهد آرامش و آسایش انسان است و به برکت قانون جاذبه همچنین قشر عظیم هوائى که اطراف آن را گرفته، انسان مى تواند به راحتى، امن و امان روى آن زندگى کند.

 2 ـ راه ها و جاده هائى که خداوند در زمین به وجود آورده است که تمام مناطق آن را به یکدیگر پیوند مى دهد. همان گونه که غالباً دیده ایم در میان سلسله جبال سر به آسمان کشیده، غالباً دره ها و راه هائى وجود دارد که انسان مى تواند از آنها عبور کرده و به مقصد خود برسد.

3 ـ آبى که مایه حیات است و سرچشمه همه برکات، از آسمان نازل کرده.

4 ـ گیاهان، نباتات گوناگون و مختلفى که به وسیله این آب از زمین مى روید که قسمتى از آنها مواد غذائى انسان را تشکیل مى دهند و بخشى مواد داروئى، قسمتى را انسان براى ساختن لباس مورد استفاده قرار مى دهد و قسمت دیگرى را براى وسائل زندگى (همچون در و حتى خانه هائى که از چوب ساخته مى شود، کشتى ها و بسیارى از وسائل نقلیه دیگر).

بلکه مى توان گفت: این چهار نعمت بزرگ به همان ترتیب که در آیه فوق آمده است اولویت هاى زندگى انسان را تشکیل مى دهد. قبل از همه چیز، محل سکونت و آرامش لازم است و به دنبال آن راه هاى ارتباطى سپس آب و فرآورده هاى کشاورزى. سرانجام اشاره به پنجمین و آخرین نعمت از این سلسله نعمت هاى الهى کرده و مى گوید: از این فرآورده هاى گیاهى هم خودتان بخورید و هم چهار پایان خود را در آن به چرا ببرید. اشاره به این که فرآورده هاى حیوانى شما که بخش مهمى از مواد غذائى، لباس، پوشاک و سایر وسائل زندگى شما را تشکیل مى دهد نیز از برکت همان زمین و همان آبى است که از آسمان نازل مى شود. در پایان در حالى که به همه این نعمت ها اشاره کرده، مى فرماید: در این امور، نشانه هاى روشنى است براى صاحبان عقل و اندیشه. قابل توجه این که «نُهى» جمع «نُهْیَه» در اصل از ماده «نهى» (نقطه مقابل امر) گرفته شده و به معنى عقل و دانشى است که انسان را از زشتى ها نهى مى کند. اشاره به این که هر گونه فکر و اندیشه براى پى بردن به اهمیت این آیات کافى نیست بلکه عقل و اندیشه هاى مسئول مى تواند به این واقعیت پى ببرد. اما این که چگونه آغاز همه ما از خاک است دو تفسیر وجود دارد: نخست این که همه ما از آدم هستیم و آدم از خاک. دیگر این که حتى خود ما نیز از خاک گرفته شده ایم زیرا تمام مواد غذائى که بدن ما و پدران مادران ما را تشکیل داده از همین خاک گرفته شده است.[2]

   عبارت «سلك لكم» را مى‏توان دو گونه معنا كرد. الف: راه ها و جاده‏هایى كه خداوند براى عبور انسان در زمین قرار داده است. ب: راه هاى كسب درآمد.[3] حضرت موسى‏علیه السلام در معرفى خداوند به فرعون فرمود: پروردگار ما كسى است كه همه چیز را آفرید و هدایت كرد. در این آیات به نمونه‏هایى از هدایت الهى در طبیعت اشاره مى‏فرماید. زمینى كه مهد آسایش انسان‏هاست، راههاى زمینى كه وسیله ارتباط و اتصال مناطق به یكدیگرند، باران و گیاهان گوناگون كه قانون زوجیّت را به همراه دارند. زمانى نعمت‏هاى خداوند متعال را بهتر مى‏شناسیم كه خلاف آن را فرض نماییم. مثلاً اگر این زمین آرام نبود و حركتش كُند یا تند بود باران نمى‏بارید یا زمین آن را جذب نمى‏كرد، روئیدنى‏ها و چشمه‏ها در آن نبود یا ... آیا باز هم «مَهد» به شمار مى‏رفت؟ همان گونه كه طفل در مهد و گهواره براى زندگىِ خارج از آن رشد مى‏یابد، انسان نیز باید در مهد زمین براى زندگى بیرون از زمین یعنى جهان آخرت رشد كند. زمین، آسایشگاه انسان است، همه نیازهاى او را تأمین مى‏كند، مرده و زنده‏ى او را حمل كرده و به امر الهى مسخّر اوست.[4]

[1] . طباطبایی ، المیزان، ج 14، ص 225

[2] . مکارم، نمونه، ج 13، ص 242

[3] . هاشمی رفسنجانی، راهنما، ج 11، ص 76

[4] . قرائتی، نور، ج 5 ، ص 353