خدا عامل اصلی نبت:

   قدرت الهی در آیه 60 سوره نمل نمایان است. ناتوانی ما انسان ها حتی برای رویاندن یک درخت روشن، آشکار و سرانجام کسانی که زشتی ها را روا داشتند، بیان شده است.

« أَمَّنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ أَنْزَلَ لَکُمْ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَنْبَتْنا بِهِ حَدائِقَ ذاتَ بَهْجَةٍ ما کانَ لَکُمْ أَنْ تُنْبِتُوا شَجَرَها أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ بَلْ هُمْ قَوْمٌ يَعْدِلُونَ

«آيا بتها بهترند يا كسى كه آسمانها و زمين را آفريده ؟ براى شما از آسمان آبى فرود آورده و با آن بوستانهاى خرم رويانيديم كه رويانيدن درخت آن كار شما نبود چگونه با اين خدا، خدايى هست ؟ (نه ) بلكه آنان گروهى هستند كه انحراف پيدا كرده اند.»

   در این آیات به بيان اين نكته اشاره شده كه تنها ذات اقدس او مستحق عبوديت است نه غير او از خدايانى كه شريكش كردند آنگاه دنباله كلام را به مسأله توحيد، اثبات معاد، آنچه مناسب آن از معارف حقه گوناگون می باشد، كشانده است. به خلقت آسمان ها، زمین، نزول باران و برکات ناشی از آن پرداخته است. كلمه حدائق جمع حديقه است كه به معناى بستان محدودى است كه آن را ديوار محاصره كرده باشد و كلمه ذات بهجة صفت حدائق است. در مجمع البيان گفته: ذات بهجه  يعنى چيزى كه داراى منظرهاى نيكو است كه هر كس آن را ببيند مبتهج و خوشحال مى گردد و اگر به صورت جمع نفرمود: ذوات بهجه، به عنايت اين است كه در حدائق جماعت مراد است و جماعت هم مفرد مونث است. معناى آيه اين است كه آيا كسى كه آسمانها و زمين را خلق كرده براى شما يعنى به نفع شما از آسمان آب بارانى فرستاد و با آن آب بستان هاى داراى بهجت و خرمى رويانديم كه در قدرت خود شما نبود كه درختان آن را برويانيد. آيا با اين حال معبود ديگرى با خداى سبحان مى گيريد؟ اين استفهام در حقيقت انكار و توبيخ است. در اين جمله نيز التفاتى از خطاب مشركين به غيبت به كار رفته چون قبل از اين جمله فرمود: شما نمى توانيد درختش را برويانيد و در اين جمله مى فرمايد آنان مردمى هستند كه عدول مى كنند كه در اين جمله روى سخن، باز متوجه به رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله) شده و در اول آن كلمه بل را كه براى اعراض است آورده تا بفهماند: اى رسول من دنبال اينان را گرفتن و به حق وادار كردنشان هيچ فايده ندارد چون از حق عدول خواهند كرد.[1]

   راغب در «مفردات» مى گوید: حدیقه در اصل به زمینى مى گویند که آب در آن جمع شده است همچون حدقه چشم که همیشه آب در آن قرار دارد. حدیقه باغى است که هم دیوار دارد هم آب کافى. «بهجة» به معنى زیبائى رنگ و حسن ظاهر است که بینندگان را غرق سرور مى کند. پس از آن روى سخن را به بندگان کرده، مى گوید: شما قدرت نداشتید که درختان این باغ هاى زیبا را برویانید. کار شما تنها بذر افشانى و آبیارى است اما کسى که حیات را در دل این بذر آفریده و به نور آفتاب و قطرات حیات بخش باران و ذرات خاک فرمان مى دهد که این دانه را برویاند، تنها خدا است. اینها حقائقى است که هیچ کس نمى تواند منکر آن شود یا آن را به غیر خدا نسبت دهد. او است که آفریننده آسمان ها و زمین و نازل کننده باران است. او مبدأ این همه زیبائى، حسن و جمال در عالم حیات است. حتى دقت در رنگ آمیزى یک گل زیبا و برگ هاى لطیف و منظمى که در درون یکدیگر اطراف هسته مرکزى گل حلقه زده اند و آواى حیات سرداده اند کافى است که انسان را به عظمت، قدرت و حکمت آفریدگار آن آشنا سازد. اینها است که قلب انسان را تکان مى دهد و به سوى او مى خواند. به تعبیر دیگر: توحید در خلقت (توحید خالق) و توحید در ربوبیت(توحید تدبیر کننده این جهان) پایه اى براى «توحید معبود» شمرده شده است لذا در پایان آیه مى گوید: آیا معبود دیگرى با خدا است؟ ولى آنها گروهى نادان هستند که از پروردگار عدول کرده و غیر او را که هیچگونه قدرتى ندارد شریک او قرار مى دهند.[2]

   تفكّر در آفرینش، بهترین راه وصول به خداست. هر درخت و گیاهى كه مى‏روید زیر نظر خداوند و با اراده‏ى اوست. خواصّ و اسرار گیاهان را همه نمى‏فهمند ولى شادابى و زیبایى سبزه و گل‏ها را همه درك مى‏كنند. وقتى به قدرت خدا پى مى‏بریم كه به ناتوانى خود حتّى براى رویاندن یك درخت  پى ببریم.[3]

[1] . طباطبایی، المیزان، ج 15، ص 539

[2] . مکارم، نمونه، ج 15، ص 542

[3] . قرائتی، نور، ج 6، ص 441