اميرالمؤمنين علي (عليه السلام) در قالب وصاياي خود و در فرآیند آموزش فرزند جوان خویش به امام حسن مجتبي (ع)در نامه 31 نهج البلاغه كه مشتمل بر سفارش هاي ناب و ظريف و نكات اخلاقي- تربيتي است، به تبيين و تصوير درستِ رابطة بين پدر كه يكي از اركان مهم تشكيل دهنده خانواده است با فرزندان كه ميوه دل و گل خوشبو خانواده هستند، مي‌پردازد. بنابراين به موارد كليدي كه از سوي والدين بايد به فرزندان منتقل شود را، اجمالاً اشاره مي‌كنيم. امام می‌فرمایند:
«وَ أَنْ أَبْتَدِئَكَ بِتَعْلِيمِ كِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ تَأْوِيلِهِ وَ شَرَائِعِ الْإِسْلَامِ وَ أَحْكَامِهِ وَ حَلَالِهِ وَ حَرَامِه؛ ابتدا خواستم (تربیت) تو را به تعلیم کتاب خداوند و بیان آن و مقررات و احکام اسلام و حلال و حرام آن آغاز کنم».
از اين رو هر معلم و مربي و يا هر پدر مهرباني كه واقعاً دلسوز فرزند خود باشد، در قدم نخست و قبل از آلوده شدن دل و درون ، بايد حقايق دين را به فرزند خود بياموزد وگرنه اگر تعلل نموده و اين مهم را به تأخير بيندازد، دل جوان به عقايد انحرافي آلوده مي شود و اصلاح كردن وي، زحمتي دو چندان مي‌طلبد.[1]
الف.کلیدهای اساسی آموزش در نامه 31
اگر محورهاي عمده سفارش هاي امام علي (ع) را در مورد آموزش فرزند جوان خويش (امام مجتبی) مورد مداقّه قراردهيم، به نكات زیر رهنمون مي‌شویم:
- موانع و آفت دوستي(لَا خَيْرَ فِي مُعِينٍ مَهِينٍ وَ لَا فِي صَدِيقٍ ظَنِين) 2. علت تأخیر اجابت دعاها (لِيَكُونَ ذَلِكَ أَعْظَمَ لِأَجْرِ السَّائِل ) 3. تسويف، آفت موفقيت و مغتنم شمردن فرصت‌ها (بَادِرِ الْفُرْصَةَ قَبْلَ أَنْ تَكُونَ غُصَّه ) 4. احترام به اقوام و خویشان (وَ أَكْرِمْ عَشِيرَتَک) 5. عدم اعتماد به آرزوها (َ وَ الِاتِّكَالَ عَلَى الْمُنَى فَإِنَّهَا بَضَائِعُ النَّوْكَی ) 6. باز بودن باب توبه (و فتح لک باب المتاب) 7. راه هاي مقابله با مشكلات (فَاحْتَمَلُوا وَعْثَاءَ الطَّرِيقِ وَ فِرَاقَ الصَّدِيق) 8 . راه تقويت دل (احی قلبک بالموعظه و ...) 9. شرايط تحصيل علم (وَ اعْلَمْ أَنَّهُ لَا خَيْرَ فِي عِلْمٍ لَا يَنْفَع) 10. مسئوليت به قدر توان. (فَلَا تَحْمِلَنَّ عَلَى ظَهْرِكَ فَوْقَ طاقتکِ )
ب.افراط و تفریط در آموزش فرزندان
امروزه اكثر خانواده ها در مسئله آموزش و تربيت فرزندان كودك و جوان خويش با سر در گُمي و افراط و تفريط مواجه هستند. خانواده ها فكر مي كنند هرچه امكانات و وسايل رفاه فرزندانشان را بر آورده سازند، فرزنداني شايسته و نيكو خواهند داشت ،اما اين خيال آنها مدّت زيادي دوام نمي آورد و با چشم خويش نظاره گر طغيان و انحراف آنها هستند. بنابراين با تأسی به سفارش هاي نوراني و حكيمانه ي امام متقيان علي (ع) زمينه را براي شكوفايي گلهاي زندگيمان فراهم سازيم.
[1] - پند جاوید، ج1، ص157 و 158.