امام صادق (عليه‌السلام) فرمود:

«ان الخُلق منيحه يمنحها الله عزوجل خلقه فمنه سجيه و منه نيه فقلت فايتها افضل؟ فقال: صاحب السجيه هو مجبول لايستطيع غيره و صاحب النيه يصبر على الطاعه تصبرا فهو افضلهما؛[1] خلق خوب عطيه‌اى است كه خداوند به بندگان خود اعطا فرموده است. پاره‌اى از صفات خوب، براى بعضى جنبه فطرى دارد و به طور طبيعى و وراثتى، از آن برخوردارند. و براى برخى اكتسابى است كه بايد با نيت و اراده، آن را تحصيل كنند. راوى مى‌پرسد كدام يك از اين دو افضل است؟ امام صادق(عليه‌السلام) در پاسخ فرمود: «كسى كه خلق با سرشتش آميخته شده باشد ناچار بر طبق آن عمل مى‌كند و طبعش به غير آن گرايش ندارد. ولى صاحب خلق اكتسابى، براى نيل به فضائل اخلاقى بايد مشكلات را تحمل كند و به سختي‌هاى طاعت خداوند تن در دهد تا بتواند شكل باطنى خود را بسازد و به خوى پسنديده متصف و متخلق گردد. البته اين افضل و برتر است.»

سجایای زیبای روحی که میوه‌اش کرامت انسانی است، مورد آرزوی همگان است. ولی به هنگام طغیان غرایز، رذایل و پستی‌گرایی، مجال تحقیق سجایای اخلاقی را نمی‌دهد که می‌بایست سدّ نیرومندی در برابر این خطرها ایجاد کرد که اعتقاد به معاد و رستاخیز، چنین نقش مهمی را ایفا می‌کند. امام علی(ع) در این باره می‌فرماید : « فان تقوی الله مفتاح سداد و ذخیره معاد و عتق من کل ملکه و نجاه من کل هلکه؛[2] تقوی الهی کلید درست کرداری و اندوختة رستاخیز است و موجب آزادی از زنجیر بندگی و رهایی از هر تباهی می‌باشد».

حضرت در کلامی دیگر می‌فرماید:

«به هنگام خشم خویشتندار باش و تندی و سرکشی مکن و دست قهر پیش مدار و تیزی زبان بگذار و در این مبارزة همه جانبه با کنترل زبان و تأخیر قهر نگهبان خود باش تا طوفان خشمت آرام گیرد و بر نفس خویش مسلط گردی و هرگز چنین قدرتی بر خود نیابی جز آن که فراوان به یادآوری که در راه بازگشت به سوی کردگاری.»[3]

بر همین اساس لازم است که انسان پیوسته به کردار اخلاقی آراسته باشد تا برای رسیدن به جایگاهی که خداوند مشخص کرده ، شایسته گردد و به مقامی که سزاوارش است دست یابد.

[1] - کافی، ج 2، ص 101.

[2] - نهج البلاغه ، خطبه 230.

[3] - نهج البلاغه، نامه 53.