اعناب (انگور):
باغ های انگور، کشتزارها و درختان خرما از مصادیق زرع، آب عامل آن و انواع میوه ها با
کیفیت های گوناگون از نشانه های خدا در مخلوقات و پدیده های جهان می باشند که در سوره رعد آیه 4 به آن اشاره شده است:
« وَفِي الْأَرْضِ قِطَعٌ مُتَجَاوِرَاتٌ وَجَنَّاتٌ مِنْ أَعْنَابٍ وَزَرْعٌ وَنَخِيلٌ صِنْوَانٌ وَغَيْرُ صِنْوَانٍ يُسْقَى بِمَاءٍ وَاحِدٍ وَنُفَضِّلُ بَعْضَهَا عَلَى بَعْضٍ فِي الْأُكُلِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ »
«در زمين قطعاتى است كنار هم و باغ هايى از انگور ، كشتزارها و درختان خرما چه از يك ريشه و چه از غير يك ريشه كه با يك آب سيراب مى گردند. [با اين همه] برخى از آنها را در ميوه [از حيث مزه و نوع و كيفيت] بر برخى ديگر برترى مى دهيم. بی گمان در اين [امر نيز] براى مردمى كه تعقل مى كنند دلايل [روشنى] است.»
کلمه صنو به معنای شاخه و جوانه است که از بیخ تنه درخت روییده باشد که جمع آن صنوان است. در زمین قطعه هایی هست نزدیک به هم و همسایه هم که خاکش از نظر طبع شبیه به هم است و در آن ها باغ های انگور می روید که در خود از میوه هایی هست که از نظر شکل، رنگ، طعم، درشتی، ریزی، لطافت و خوبی بسیار با هم مختلفند. همچنین حاصل هایی می روید که جنس و صنف آن ها مختلف است. گندم و جو این محل با محل دیگر مختلف است و نیز خرما می روید که بعضی ها مثل همند و از یک ریشه جوانه می زنند و بعضی ها هم مثل هم نیستند. با اینکه زمین یکی است و همه از یک آب مشروب می شوند و ما بعضی را بر بعضی دیگر به خاطر مزیت مطلوبی که در صفات آن ها است برتری دادیم. وجود قانون در سراسر جهان نشانه ی قانونمندی زندگی انسان است. در همه این پدیده ها نشانه هایی وجود دارد برای آنهایی که فکر می کنند و یکی از راه های آگاه کردن مخاطبان از یک حقیقت خداشناسی اشاره به نکات و ظرائف موجود در امور طبیعت و زندگی است. اگر این اختلاف اراده های او نبود هیچ چیزی از یکدیگر متمایز نمی شد. این آیات اختلاف خلقت را مستند به اختلاف اراده خداوند می داند و در عین حال قانون علت و معلول را هم انکار نمی کند. چون قرآن برهانش مبتنی بر مقدمات عقلی است. ما بعضی را بر بعضی در اکل برتری دادیم و سبب این برتری جز خدای سبحان کسی نیست یعنی همه به خدای سبحان منتهی می شوند. امر عالم با همه تشتت و تفرق که دارد تحت تدبیر واحد اداره می شود. به این دلیل رب آن واحد است و آن خدای سبحان است و آیات را تفضیل و برتری می دهد و هر یک را از دیگری جدا و متمایز می سازد.[1]
در این آیه به نکات جالب زمین شناسی و گیاه شناسی که هر کدام نشانه نظام حساب شده آفرینش است اشاره کرده است. با اینکه این قطعات همه به یکدیگر متصل و مربوطند هر کدام ساختمان و استعداد مخصوص به خود دارند بعضی محکم و بعضی نرم بعضی شور و شیرین هر کدام استعداد برای پرورش نوع خاصی از گیاهان و درختان میوه و زراعت را دارد چرا که نیازهای انسان و جانداران زمینی بسیار زیاد و متفاوت است گویی هر قطعه از زمین ماموریت برآوردن یکی از این نیازها را دارد اگر همه یکنواخت بودند یا استعدادها به صورت صحیحی در میان قطعات زمین تقسیم نشده بود انسان گرفتار چه کمبودهایی از نظر مواد غذایی و دارویی و سایر نیازمندیها می شد اما با تقسیم حساب شده، این ماموریت و بخشیدن استعداد پرورش آن به قطعات مختلف زمین، همه این نیازمندیها به طور کامل بر طرف می گردد. جالب اینکه گاه می شود که هریک از این شاخه ها، نوع خاصی از میوه را تحویل می دهد ممکن است این جمله اشاره به مساله استعداد درختان برای پیوند باشد که گاه بر یک پایه چند پیوند مختلف می زنند و هر کدام از این پیوندها رشد کرده و نوع خاصی از میوه را به ما تحویل می دهد خاک یکی، ریشه و ساقه یکی، اما محصول و میوه اش مختلف و متفاوت است. عجیب تر آنکه همه آنها از یک آب سیراب می شوند(یسقی بماء واحد) حتی بسیار دیده ایم در یک درخت یا در یک شاخه میوه هایی از یک جنس وجود دارد که طعم ها و رنگ های متفاوت دارند در جهان گل ها بسیار دیده شده که یک بوته گل و حتی یک شاخه، گل هایی به رنگ های کاملا" مختلف عرضه می کنند.چه آزمایشگاه و لابراتوار اسرارآمیزی در شاخه درختان به کارگذارده شده است که از مواد کاملا" یکسان ، ترکیبات کاملا" مختلف تولید می کنند و هریک بخشی از نیازمندی انسان را برطرف می سازد. آری هریک از این اسرار دلیل بر وجود یک مبدا حکیم و عالم که این نظام را رهبری می کند می باشد، نشانه هایی است از عظمت خدا برای آنها که تعقل و اندیشه می کنند.[2]
اما در مورد انگور به گفته دانشمندان تغذیه از نظر خواص بسیار نزدیک به شیر مادر است یعنی یک غذای کامل محسوب می شود و یک داروخانه طبیعی است. انگور دو برابر گوشت در بدن حرارت ایجاد می کند، ضد سم است و سموم بدن را دفع مى نماید، انواع ویتامین موجود در آن به انسان نیرو و توان مى بخشد. برای تصفیه خون، دفع رماتیسم، نقرس، زیادی اوره خون اثر درمانی دارد. معده و روده را لایروبی می کند و نشاط آفرین و برطرف کننده اندوه است، اعصاب را تقویت کرده حتی عامل موثر برای مبارزه با بیماری سرطان است.[3] درخت انگور درخت مو نیز نامیده می شود. دانه های انگور انواع و رنگ های مختلفی دارد از جمله سبز، سیاه، قرمز و .... و بسیار مقوی و لذیذ است و از برگ و هسته آن نیز استفاده می شود. دارای مزه های ترش و شیرین است. در حدیثی از پیامبر اکرم (ص) آمده که بهترین طعام شما نان و بهترین میوه شما انگور است.[4]
[1] . طباطبایی، المیزان، ج 7، ص 499
[2] . مکارم شیرازی، نمونه، ج 10، ص 150 تا 153 / قرائتی، نور، ج 4، ص 316
[3] . پاکنژاد، اولین دانشگاه و اخرین پیامبر ، ج 7 ، ص 101 و 142 / مکارم شیرازی، نمونه، ج 10، ص 150 تا 153
[4] . امین ، اسلام پزشک بی دارو / مکارم شیرازی ، نمونه ، ج 11 ، صفحات 197 تا 200