خدا عامل و مالک واقعی زرع:
یکی از موارد کاربردهای زرع در قرآن کریم ربوبیت، عله العلل، ارتباط و شراکت زارع با خداوند است که در سوره واقعه آیه 64 به آن اشاره شده و نیز برخورد خدا با گمراهان و کافران ذکر شده است.
«أَأَنْتُمْ تَزْرَعُونَهُ أَمْ نَحْنُ الزَّارِعُونَ»
«آيا شما آن را می رویانید يا ما می رویانیم؟»
علت تمامی اثرها و موثرها به خدا منتهی می شود. کشاورز فقط زمین را آماده می کند، بذر را می کارد و خداوند آن را رشد و نمو می دهد پس رویاننده واقعی خداست. دخالت مردم و اسباب طبیعی در رویش و نمو زرع غیر قابل انکار است. اگر اسباب طبیعی تاثیر دارند خدا این موهبت را به آنها داده و خود اسباب را آفریده است. هم خودشان و هم اثرشان آفریده خداست. خداوند خود می فرماید: اگر نمی خواستیم شما را روزی دهیم و زراعت را به ثمر برسانیم، می توانیم آن را گیاهی به درد نخور کرده و قبل از رسیدن به ثمر بخشکانیم و با وزش بادها خرد و متلاشی کنیم. مهم ترین حوائج زندگی انسان، یکی مسئله زراعت که با آن قوت خود را فراهم می کند، دوم آب که آن را می نوشد. سوم آتش که با آن گرم می شود و بسیاری از حوائج خود را بوسیله آن فراهم
می کند. این ها از لوازم ربوبیت خدای تعالی است پس ربوبیت چیزی به جز تدبیر مالک امور ملک خود نمی باشد.[1]
بعضی می گویند: فعل و انفعالات طبیعی با اراده خداوند است و قدرت الهی مطلقه است.[2]
بدیهی است کار انسان تنها کشت است اما رویاندن تنها کار خداست لذا در حدیثی از پیامبر اکرم (ص) نقل شده لایقولن احدکم زرعت ولیقل حرثت (فان الزارع هو الله) هیچ یک از شما نگوید من زراعت کردم بلکه بگوید کشت کردم. (زیرا زارع حقیقی خداست)[3]
شرح این دلیل چنین است که انسان کاری در مورد زراعت می کند بی شباهت به کار او در مورد تولد فرزند نیست، دانه ای را می افشاند و کنار می رود، این خداوند است که در درون دانه یک سلول زنده بسیار کوچک آفریده که وقتی در محیط مساعد قرار گرفت، در آغاز از مواد غذایی آماده در خود استفاده می کند، جوانه می زند و ریشه می دواند، سپس با سرعت عجیبی از مواد غذایی زمین کمک می گیرد و دستگاه های عظیم و لابراتورهای موجود در درون گیاه به کار می افتد، غوغایی برپا می کند ساقه، شاخه و خوشه را می سازد و گاه از یک تخم صدها یا هزاران تخم برمی خیزد.[4]
آیا آن چه کشت می کنید ملاحظه کرده اید. آیا شما (بدون کمک ما) زراعت می کنید یا ماییم که زراعت می کنیم. اگر بخواهیم قطعا خاشاکش می گردانیم پس در افسوس و تعجب می افتید و می گویید واقعا ما زیان زده ایم بلکه ما محروم شدگانیم. محمد بن یعقوب از علی بن ابراهیم از پدرش از ابن عمیر، از ابن اذنبه و او از ابن بکیر نقل کرده است که امام صادق (ع) فرمود: هرگاه خواستی زراعتی بکاری، یک مشت از بذر آن را بردار، رو به قبله بایست و بگو افرایتم ما تحرثون انتم تزرعونه ام نحن الزارعون این را سه بار بگو بلکه کشاورز واقعی خداست پس بگو: بار خدایا آن را دانه ای مبارک بگردان و سلامتی را به واسطه آن به ما ارزانی دار سپس آن یک مشت دانه را در زمین صاف و هموار بپاش.[5]
در تفسیر البرهان آمده است: وی از تعدادی از یارانش از احمد بن محمد بن خالد، از علی بن حکم، از شعیب بن عقر قوفی، از امام صادق (ع) نقل کرده است که حضرت به من گفت: هرگاه دانه را پاشیدی بگو: اللهم قد بذرت و انت الزارع فاجعله حبا مبارکا بار خدایا من دانه را پاشیدم ولی کشاورز تو هستی پس آن را به دانه ای مبارک تبدیل نما.[6]
[1] . طباطبایی، المیزان، جلد 19، ص 234
[2] . قرائتی، نور، ج 9، ص 435
[3] . طبرسی، مجمع البیان (قسمت اول حدیث )، ج 9، ص 337 / حقی ، روح البیان (قسمت دوم اضافه برآن نقل شده است.)، ج 9، ص 332
[4] . مکارم شیرازی، نمونه، ج 23، ص 260
[5] . کلینی، کافی، ج 5 ، ص 263 ، ح2 / بحرانی، البرهان، ج 5، ص 270
[6] . بحرانی، البرهان، ج 5، ص 271