تشبیه نساء به حرث:

در آیه 223 سوره بقره زنان به کشتزار تشبیه شده اند.

« نِساؤُکُمْ حَرْثٌ لَکُمْ فَأْتُوا حَرْثَکُمْ أَنَّي شِئْتُمْ وَ قَدِّمُوا لِأَنْفُسِکُمْ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّکُمْ مُلاقُوهُ  وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنينَ »

«زنان شما كشتزار شمايند از هر طرف خواستيد به كشتزار خود درآئيد و در صدد پديد آوردن يادگارى و نسلى براى خود برآئيد و از خدا پروا كنيد و بدانيد كه شما او را ديدار خواهيد كرد و مؤ منين را بشارت ده.»

   در المیزان آمده است: كلمه (حرث ) مصدر و به معناى زراعت و بذرافشانی است مانند زمينى كه در آن زراعت مى شود یعنی مزرعه هم اطلاق مى گردد هم مى گويند: (اين گندمها كشت و زرع فلانى است) هم مى گويند: (اين زمين زراعت فلانى است)، كلمه (انى) از اسماى شرط است كه مانند كلمه (متى) در خصوص زمان استعمال مى شود. البته گاهى در مكان هم بكار مى رود. حال اگر در آيه مورد بحث به معناى مكان باشد، معنا چنين مى شود (شما به كشتزار خود وارد شويد، از هر محلى كه خواستيد.) اگر به معناى زمان باشد معنايش اين مى شود (شما هر وقت خواستيد به كشتزار خود برويد.) پس حاصل كلام در معناى آيه اين شد كه نسبت زنان به جامعه انسانى نسبت كشتزار است به انسان كشت كار. همانطور كه كشتزار براى بقاى بذر لازم است و اگر نباشد بذرها به كلى نابود مى شود ديگر غذائى براى حفظ حيات و ابقاى آن نمى ماند. همچنين اگر زنان نباشند، نوع انسانى دوام نمى يابد و نسلش قطع مى شود. آرى خداى سبحان تكون و پديد آمدن انسان يا به صورت انسان درآمدن ماده را تنها در رحم مادران قرار داده و از سوى ديگر طبيعت مردان را طورى قرار داده كه متمايل و منعطف به سوى زنان است با اينكه مقدارى از آن ماده اصلى در خود مردان هم وجود دارد. در نتيجه ميان دو دسته از انسانها مودت و رحمت قرار داده و چون چنين بوده قطعا غرض از پديد آوردن اين جذبه و كشش، پديد آوردن وسيله اى بوده براى بقاى نوع پس ديگر معنا ندارد آن را مقيد به وقتى يا محلى معين نموده، از انجام آن در زمان و مكانى ديگر منع كند، بله مگر آنكه در يك موردى خاص انجام اين عمل مزاحم با امرى ديگر شود، امرى كه فى نفسه واجب بوده، اهمالش جايز نباشد، با اين بيان معناى جمله به خوبى روشن مى شود.[1]

 بعضی می‌گویند این آیه اشاره زیبائى به هدف نهایى آمیزش جنسى کرده است. در اینجا زنان تشبیه به مزرعه شده اند و این تشبیه ممکن است براى بعضى سنگین آید که چرا اسلام درباره نیمى از نوع بشر چنین تعبیرى کرده است در حالى که نکته باریکى در این تشبیه نهفته شده است. در حقیقت قرآن مى خواهد ضرورت وجود زن در اجتماع انسانى را نشان دهد که زن وسیله اطفاء شهوت و هوسرانى مردان نیست بلکه وسیله اى است براى حفظ حیات نوع بشر. این سخن در برابر آنها که نسبت به جنس زن همچون یک بازیچه یا وسیله هوسبازى مى نگرند، هشدارى محسوب مى شود. اشاره به این که هدف نهایى از آمیزش جنسى، لذت و کامجوئى نیست بلکه باید از این موضوع براى ایجاد و پرورش فرزندان شایسته استفاده کرد و آن را به عنوان یک ذخیره معنوى براى فرداى قیامت از پیش فرستاد. این سخن هشدار مى دهد که باید در انتخاب همسر اصولى را رعایت کنید که به این نتیجه مهم یعنى تربیت فرزندان صالح و نسل شایسته انسانى منتهى شود.^[2]

   در حدیثى نیز از پیامبر اسلام (صلى الله علیه وآله) مى خوانیم هنگامى که انسان مى میرد امید او جز از سه چیز قطع مى شود: صدقات جاریه (اموالى که از منافع آن مرتباً بهره گیرى مى شود)، علمى که از آن سود مى برند و فرزند صالحى که براى او دعا مى کند.^[3]

   در حدیث دیگرى از امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم هیچ گونه اجر و پاداشى بعد از مرگ به دنبال انسان نمى آید مگر سه چیز: صدقه جاریه اى که در حیات خود فراهم ساخته و بعد از مرگش ادامه دارد (مانند بناهاى خیر)، سنت هدایت گرى که آن را بر قرار کرده و بعد از مرگ او به آن عمل مى کنند و فرزند صالحى که براى او استغفار کند.^[4]

   همین مضمون در روایات متعدد دیگرى نیز وارد شده است. در بعضى از روایات، شش موضوع ذکر شده که اولین آنها فرزند صالح است.[5]

   به این ترتیب، فرزندان صالح در کنار آثار علمى و تألیف کتاب هاى هدایت کننده و تأسیس بناهاى خیر همچون مسجد، بیمارستان و کتابخانه قرار گرفته اند. در پایان آیه، دستور به تقوا مى دهد، مى فرماید: تقواى الهى پیشه کنید و بدانید او را ملاقات خواهید کرد و به مؤمنان بشارت دهید بشارت رحمت الهى که سعادت و نجات در سایه تقوا است. منظور از تشبیه زنان به کشتزار این است که بذر مرد را در درون خود پرورش داده و پس از 9 ماه، گل فرزند را به بوستان بشرى تقدیم مى‏كنند. همچنان كه انسان بدون كشت و مزرعه از بین مى‏رود جامعه بشرى نیز بدون وجود زن نابود مى‏گردد. زنان وسیله‏ى هوسبازى نیستند بلكه رمز بقاى نسل بشر هستند پس لازم است در آمیزش جنسى، هدف انسان تولید یك نسل پاك كه ذخیره قیامت است، باشد و در چنین لحظات و حالاتى نیز هدف مقدّسى دنبال شود. جمله‏ى «واتّقوا اللّه» هشدار مى‏دهد كه از راه هاى غیر مجاز بهره جنسى نبرید و به نحوى حركت كنید كه در قیامت سرافراز باشید و اولاد و نسلى را تحویل دهید كه مجسمه‏ى عمل صالح و خیرات آن روز باشند. همسر مناسب همچون مزرعه‏ى مناسب است و سلامت بذر شرط تولید بهتر است. بذر و زمین، هر دو در تولید نقش مهمّى دارند. زن و مرد نیز در بقاى نسل آینده نقش اساسى دارند. در آمیزش، مرد باید به سراغ زن برود و غرائز نیز باید جهت خدایى بگیرند. اگر هدف از آمیزش، فرزندانى پاك و ذخیره قیامت باشد، آن نیز رنگ الهى مى‏گیرد. در صحیح بخارى آمده است: اولیاى خدا در آمیزش قصد مى‏كنند كه صاحب فرزندانى جهادگر شوند. اگر نسل پاك تحویل دهید، خودتان بهره‏مند خواهید شد. زن نه كالاست و نه منشأ تاریكى، بلكه او بنیان‏گذار آبادى‏ها و سرمایه‏گذار تاریخ و فرستنده هدایاى اخروى است. زاد و ولد هدف اصلى ازدواج است. در مسائل جنسى تقوا را مراعات كنید. خواسته‏هاى نفسانى باید با تقوا كنترل شود.[6]

[1] . طباطبایی، المیزان،ج2، ص 310

[2] . مکارم، نمونه، ج2، ص 165

[3] . مجلسی، بحار الانوار، ج 2، ص 22 / نوری، مستدرک، ج 12، ص 230، ج 14، ص 45 / طبرسی، مجمع البیان، ج، ص321

[4] .همو، ج6، ص 294، حدیث 4/ عاملی، وسائل الشیعه، ج 16، ص 174 و ج 19، صفحات 171 و 172 / کلینی، کافى، ج 7، ص 56

[5] . همو، ج 6، ص 293، حدیث 2، و ج 68، ص 257، و ج 100، صفحات 64 و 181 / شیخ صدوق، خصال، ج 1، ص 323

[6] . قرائتی، نور، ج 1، ص 349