اسماعیل افتخاری
چکیده
هدف این مقاله، تبيين مسئوليت کيفري در حالات مختلف جنون و تأثير اختلالات رواني در ارتکاب جرم است. جمع‌آوری اطلاعات بصورت کتابخانه‌ای، در قالب فیش‌برداری و تجزیه و تحلیل اطلاعات به‌صورت توصیفی- تحلیلی است. دراین راستا، جنون و عنصر معنوي جرم و فرايند کيفري مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه به مسئولیت کیفری مجانین در قوانین کیفری پرداخته شد و مسئولیت كیفری مجانین روان‌گسیخته، مجانین مبتلا به اختلالات خلقی، مجانین روان‌دردمندان، مجانین عقب‌ماندگان ذهنی و مصروعین و مجانین مبتلا به دیگر اختلالات روانی، مورد تحلیل قرار گرفت. بررسی‌ها نشان داد، یکی از مواردی که ممکن است در طول دادرسی کیفری اتفاق افتد، جنون متهم می‌باشد. از آنجایی که جنون یکی از عوامل رافع مسئولیت کیفری قلمداد می‌شود و اینکه مجنون از درک رفتار عمل ارتکابی خویش ناتوان است، موضوع حائز اهمیت می‌باشد و بسته به مرحله‌ای که در آن جنون عارض می‌شود، تصمیم قضایی متفاوت خواهد بود و موجب صدور قرار موقوفی تعقیب، تأخیر دادرسی، اجرای مجازات و غیره خواهد بود. انواع گوناگون اختلالات روانی غیر از جنون، از جمله مباحث مطرح در جرم شناسی است كه می‌تواند تأثیر شایان توجهی بر مسئولیت كیفری مجرمان و مبتلایان به این اختلالات و به تبع آن بر حقوق كیفری داشته باشد. امروزه قانون مجازات اسلامی با كشیدن خط بطلان بر قوانین پیشین، صرفاً جنون (نه دیگر اختلالات روانی) را عامل رفع مسئولیت كیفری معرفی نموده‌است. این درحالی است كه دستاوردهای علوم پزشكی به ویژه روان‌شناسی و روان‌پزشكی، حاكی از آن است كه پاره‌ای از اختلالات روانی، به دلیل سلب قدرت تعلق، درك و اراده از بین برنده مسئولیت كیفری است، عده‌ای از اختلالات، به دلیل تأثیر‌گذاری و اعمال فشار بر قدرت تعقل، درك و اراده، تقلیل‌دهنده مسئولیت كیفری و برخی نیز به دلیل عدم تأثیر بر درك و اراده فرد، اگرچه سلامت روان او را به مخاطره می‌اندازد؛ ولی تأثیری بر مسئولیت كیفری او ندارد.
کلید واژه ها: مسئوليت کيفري، حالات مختلف جنون، اختلالات رواني، ارتکاب جرم.